6 februari 2020 / Door A. de Jonge VOF
Het Bos van Knoop is af
Met de realisatie van OERRR Speelnatuur heeft Natuurmonumenten de opfrisbeurt van de bossen bij de Slotplaats in Bakkeveen afgerond. Komende zondag is de officiële opening tijdens een nieuwe editie van het jaarlijkse Slotplaats Festival.
Er zit weer muziek in het Sterrenbos achter De Slotplaats. Letterlijk en figuurlijk. In de OERRR Speelnatuur staat een verticale xylofoon van boomstammen met ijzeren plaatjes op uitgeboorde gaten. De tonen klinken ver door het bos. “Het is even afwachten hoe dit uitpakt”, zegt boswachter Marten Pothof verrast. “Ik hoor het nu ook net voor het eerst.”
De natuurmuziek bevindt zich in het voorste gedeelte van het bos, dicht bij de parkeerplaats. Kinderen kunnen in OERRR de natuur beleven. Er staan meerdere klimbomen, maar ook een minischans en een waterpomp met een riviertje. Allemaal gemaakt van materiaal uit het eigen bos. Pothof: “Het is belangrijk dat ook kinderen de natuur beleven. Natuur is niet vanzelfsprekend, maar als je het niet kunt beleven, weet je ook niet waarom je het moet beschermen.”
Pareltje
Landgoed De Slotplaats is voor veel mensen misschien nog steeds het niet ontdekte pareltje. Bij wandelaars zijn de duinen in het Mandefjild aan de andere kant van het dorp nog altijd veel populairder. Natuurmonumenten heeft er de afgelopen twee jaar hard aan gewerkt om ook de bossen achter De Slotplaats weer aantrekkelijker te maken.
Belangrijk daarbij was het zoveel mogelijk terugbrengen van de zichtlijnen en de oude padenstructuur die al sinds het midden van de 18e eeuw bestaan. “Maar veel paden waren overwoekerd. In de jaren zeventig is het landgoed in handen gekomen van AMEV die het als belegging en als productiebos beheerde, waardoor er meer sparren zijn geplant.” Natuurmonumenten kocht het landgoed in 1997 met behulp van crowdfunding. “Bij ons ligt de nadruk weer nadrukkelijker op de cultuurhistorie en herstel van de natuur. De sparren zijn gerooid en dat geldt ook voor enkele gevaarlijke bomen.”
Vleermuizen
Toch is het niet gelukt de hele padenstructuur te herstellen. Aan één zijde van de historische Burmaniazuil zijn de nieuwe paden, met de aanplant van beuk, hulst en taxus goed te zien. “Oorspronkelijk vormt het padenplan een ruit om de zuil, maar aan de andere kant huist de misschien wel grootste kolonie rosse vleermuizen van Nederland, zo’n 200 stuks. Daar moeten we ook rekening mee houden.”
De vleermuizen ‘bezetten’ de vaak deels holle oude beuken. De aanleg van de paden zou de vleermuizen storen. Maar nieuwe paden langs de oude bomen betekenen volgens Pothof ook dat Natuurmonumenten de oude beuken anders moet onderhouden. “Je hebt dan te maken met de veiligheid van de wandelaars, dus moet je eerder snoeien. Ook dat gaat ten koste van de vleermuizen.” Langs het centrale pad staat ook nog een lariks, schuin over het pad. Een boom die voor de zichtlijn misschien wel in aanmerking kwam om te sneuvelen. “We hadden intern wat discussie over de leeftijd van de boom. Uiteindelijk bleek uit een jaarringenonderzoek dat de boom 170 jaar oud is. Die blijft dus staan, het is misschien wel de oudste lariks van Friesland.” De boom is niet groot voor zijn leeftijd, maar dat kan te maken hebben met het jarenlange verblijf in de schaduw van de majestueuze beuken in dit deel van het bos. Een paar van die beuken zijn nu nog ingepakt. Marten legt uit dat dit te maken heeft met het rooien van omliggende bomen. “Een beuk houdt niet van direct zonlicht op de bast. Je ziet bij andere beuken dat ze dit jaar ineens ook heel veel zijspruiten aan de stam ontwikkelen, puur ter bescherming. Van een paar hoge beuken hebben we de stam dus omwikkeld om de invloed van het zonlicht te beperken.”
Beuken
Natuurmonumenten is zuinig op de historische bomen. Aan de historische Beakendyk die dwars door het bos loopt, staan beuken van 250 jaar oud. “Ze zitten langzamerhand aan het einde van hun levensfase. Maar we kappen ze niet. We snoeien waar nodig takken weg, maar proberen ze zo lang mogelijk te behouden, ook al is dat niet de goedkoopste vorm van beheer.”
De verandering van productiebos naar een meer gevarieerd bos heeft ook gevolgen voor de waterhuishouding. Een productiebos is gebaat bij droge voeten; Natuurmonumenten heeft een deel van het bos ‘vernat’, met de aanleg van een aantal vennen, bijvoorbeeld aan de overkant van de Beakendyk bij de voormalige schans. “Met die natte elementen krijg je een veel afwisselender bos.”
Meike en Kees hielpen mee
De afgelopen maanden waren Meike en Kees op de maandag en de woensdag in het bos om mee te helpen met de aanleg van het speelbos. Kees: “We mochten de stenen neerleggen voor het riviertje en de bodem vlak maken, zodat kinderen er veilig kunnen spelen. Ook hebben we met de schilschop bomen geschild. Dat was best zwaar werk.” Meike vond de aanleg van het riviertje het mooist. “Steeds stenen uitzoeken en daar een mooi plekje voor vinden.” Meike en Kees werken bij dagbesteding en leerwerkbedrijf Vieka in Bakkeveen. Begeleider Binne Brouwer: “We werken met z’n vieren bij drie opdrachtgevers. Naast Natuurmonumenten zijn we ook actief bij Dúndelle en de Kleinstesoepfabriek in Leek. Dat wisselen we iedere keer mooi af.”
Jan Bouwman: ‘Spelen met wat je tegenkomt’
Jan Bouwman werkt bij A. de Jonge Maai- en Groenonderhoud uit Sint Jansklooster. De laatste vier weken was hij in Bakkeveen voor het grondwerk en de aanleg van de houten speeltoestellen. “Er was een globaal plan, maar het mooie van dit project was dat we daarnaast vooral ook moesten kijken naar wat de natuur ons hier gaf. In het bos zijn eerder dit jaar bomen gerooid. Daarvan konden we er best veel gebruiken. We moesten rekening houden met het bos. Niet van alles bestellen, maar vooral kijken wat je tegenkomt. Een mooie klus.”
Wandelen
Natuurmonumenten heeft in de opgeknapte bossen van De Slotplaats drie wandelroutes aangelegd. Het Pronkrondje De Slotplaats is 1,2 km lang en voert over een stevig zandpad dat ook geschikt is voor rolstoelen en kinderwagens. De Ronde van Knoop is 2,5 km en Route De Slotplaats telt 6 km. Alle routes zijn met bordjes bewijzerd. Enkele interessante punten onderweg:
Rabattenbos
Rabatten zijn kunstmatige ophogingen waarop bomen zijn geplant met daartussen greppels. Zonder rabatten hadden de meeste voor de houtproductie interessante boomsoorten geen
Burmaniazuil
De zuil is een zogenaamde ‘poppestien’, de plek waar kindertjes vandaan komen. Vroeger stond er, naar horen zeggen, een loden haan op. Het verhaal gaat dat als de haan kraaide, de zuil kantelde zodat de moeder (of de vader) de baby eronder vandaan kon halen.
Beakendyk
De dikke beuken op de Beakendyk zijn honderden jaren oud. De dijk was destijds een ‘verkeersader’ tussen Friesland en Drenthe , waarvan onder andere de hannekemaaiers (seizoensarbeiders) uit Duitsland gebruikmaakten.
Speelnatuur van OERRR
Het speelbos van OERRR is een natuurlijke speelplek voor kinderen. Speelnatuur van OERRR is een landelijk beproefd concept van Natuurmonumenten. Kinderen kunnen zich er uitleven met klimmen en klauteren, spelen met zand en water en hun eigen hut bouwen. In het ontwerp zijn leuke elementen van het verhaal van Knoop terug te vinden én het is toegankelijk voor kinderen met een lichamelijke beperking.
OERRR is er voor alle kinderen tot en met 12 jaar. Ze betalen 1,25 euro per maand en krijgen daarvoor regelmatig leuke dingen, afhankelijk van hun leeftijd: een eigen boom, kaarten om samen de natuur te ontdekken, speel- en knutseltips, korting op uitjes in de natuur, een stoere ontdekkingskist, toegang tot de jaarlijkse Wilde Buitendag. Aanmelden als lid van OERRR kan via natuurmonumenten.nl.
Leden van OERRR hebben gratis toegang tot het speelbos op De Slotplaats. Niet-leden betalen 1,50 euro.
Sterrenbos is nu Bos van Knoop
Het bos achter het theehuis werd eerder het Sterrenbos genoemd. Natuurmonumenten heeft het nu omgedoopt tot Bos van Knoop. De naam verwijst naar Johann Hermann Knoop, een hovenier die halverwege de 18e eeuw veel invloed heeft gehad op de vormgeving van het landgoed. De Burmaniazuil, de boomgaard en de padenstructuur in het Sterrenbos hebben allemaal zijn handtekening. Knoop was waarschijnlijk ook betrokken bij het ontwerp van de sterrenschans in het bos: een zeshoekige wal van aarde in de vorm van een ster. Hoogstwaarschijnlijk heeft deze schans nooit de functie van echt verdedigingswerk gehad, maar werd de schans gebouwd om de jonkheer alles te leren over vestingsbouwkunde.